Πάσχα: Συμβολισμοί και διακόσμηση

Τα βασικά σύμβολα του Πάσχα είναι ο αμνός, το αυγό κι ο λαγός. Επί τη ευκαιρία του επικείμενου εορτασμού της Ανάστασης, ας δούμε λιγάκι το νόημα αυτών των συμβολισμών.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο λαγός είναι αυτός που φέρνει τα αυγά. Πρόκειται για έναν παλαιο-γερμανικό μύθο, κατά τον οποίον, μια φτωχή χωριάτισσα, μην έχοντας χρήματα για να φτιάξει στα παιδιά της γλυκίσματα, έβαψε αυγά, τα έκρυψε στον κήπο και έστειλε τα παιδιά να ψάξουν και να βρουν τα δώρα τους εκεί. Ανακαλύπτοντας λοιπόν τα παιδιά αυτά τα περίτεχνα αυγά στον κήπο, πρόσεξαν πως εκεί ήταν κι ένας λαγός κι έτσι πίστεψαν πως εκείνος ήταν που τους τα είχε φέρει.

Αυτά όσον αφορά τη σύγχρονη λαϊκή δοξασία. Η αλήθεια όμως είναι πως αυτά τα τρία σύμβολα συνδέονται μεταξύ τους από την αρχαιότητα.

Προχριστιανικά οι αγγλοσάξονες λάτρευαν την θεά Eostre, μια ανοιξιάτικη θεότητα της μητρότητας και της γονιμότητας, που εορταζόταν κατά την εαρινή ισημερία και σύμβολά της ήταν τα αυγά, τα οποία τα έφερνε ο μαρτιάτικος λαγός. Από αυτήν τη θεότητα πήρε το όνομά του το Πάσχα στα αγγλικά (Easter), το οποίο όνομα στην ουσία σημαίνει "ανατολική".

Αυτή η ονομασία, θα μπορούσε να έχει προκύψει από την λατρεία των Περσών, οι οποίοι κατά την εαρινή ισημερία, γιόρταζαν την δική τους πρωτοχρονιά βάφοντας αυγά, γιατί η παράδοσή τους ήθελε το κοσμικό αυγό, να το σπάει με τα κέρατά του ο ταύρος, ο οποίος ήταν και το πρώτο γέννημα της Δημιουργίας, και να ξεπηδούν από αυτό όλες οι υπόλοιπες ζωντανές οντότητες.

Στην Κίνα επίσης συνήθιζαν να προσφέρουν αυγά την άνοιξη, ως σύμβολα γονιμότητας και αναγέννησης.

Στην Ελλάδα πάλι αποθέτανε αυγά στα χέρια των ειδωλίων του Διονύσου ως σύμβολα αναγέννησης, αλλά και το σύμβολο των Ορφικών Μυστηρίων δεν ήταν άλλο από ένα φίδι περιελισσόμενο γύρω από ένα αυγό, το οποίο ήταν το μισό λευκό και το άλλο μισό μαύρο ή κόκκινο.

Κατά την Ινδική θεογονία, η Βαβανή, η Μητέρα της Αγίας Τριάδας του ινδικού πανθέου, γέννησε τρία αυγά, από τα οποία βγήκαν ο Βράμα, ο Βισνού και ο Σίβα.

Κατά την Φοινικική παράδοση, η Αστάρτη (η αντίστοιχη δική μας Αφροδίτη) γεννήθηκε από ένα αυγό που έπεσε από τον ουρανό στις όχθες του ποταμού Ευφράτη.

Στην αρχαία Αιγυπτιακή παράδοση, το αυγό παίζει πρωταρχικό ρόλο στην κοσμογονία και ο λαγός ήταν ένα ιερό ζώο, προσωποποιημένο σε θεότητα, από την εποχή της παλιάς Δυναστείας (γύρω στο 2650π.Χ.). Αυτή η λαγουδένια θεότητα ονομαζόταν Ουνούτ (ως θηλυκή) ή Ουν και Ουνού (ως αρσενική). Υπάρχουν απεικονίσεις αυτής της θεότητας με λαγουδένιο κεφάλι, κρατώντας στα χέρια της το μαστίγιο και τη ράβδο, όπως ο Όσιρις.

Ο λαγός συσχετίζεται πολλές φορές με τον Όσιρι κι έτσι συμπεραίνεται πως για τους αρχαίους Αιγυπτίους, ο λαγός είχε μια σεληνιακή σημασία. Η δε Σελήνη, στην αρχή ως γονιμοποιός επήρρεια κι αργότερα ως θεότητα, είχε πάντα μια ιδιαίτερη σχέση με την γυναίκα. Ο Όσιρις από την άλλη πλευρά, ταυτίζεται με τον αρχαίο θεό των βασιλέων Ανέτστι (!!), από τον οποίον και έλαβε τα αντικείμενα της κυριαρχίας του, τη ράβδο και το μαστίγιο. Η δε φυτική του όψη είναι ο κόκκος (σπόρος).

Σαν κυρίαρχος του Κάτω Κόσμου, ο Όσιρις αντιπροσωπεύει τον Ήλιο στη νυχτερινή μορφή του. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τον αναγνώριζαν στις φάσεις της Σελήνης, οι οποίες ερμηνεύονταν σαν θάνατος και ανάστασή του. Ένα από τα ονόματα του Όσιρι ήταν Ουν Νφρ, που μεταφράζεται ως "η αγαθή οντότητα", "το Είναι του Αγαθού" (ή "Αγαθοδαίμων") ή ως "ο ωραίος λαγός". Αυτός ο "ωραίος λαγός" ονομάζεται επίσης "ο Αναστάς των Αιγυπτίων".

Οι Έλληνες της Αιγύπτου, από την ονομασία του Ουν Νφρ παρήγαγαν το εξελληνισμένο όνομα Ονούφρης. Επίσης, παράλληλα με τα αιγυπτιακά ονόματα και με τους αιγυπτιακούς τίτλους, εμφανίζεται το ελληνικό όνομα λαγός σαν τιμητικός τίτλος (ταύτιση με τον Όσιρι). Έτσι, ο πρώτος Μακεδόνας βασιλιάς στην Αίγυπτο έλαβε τον τίτλο "λαγός". Αυτή η προσωνυμία μεταφέρεται με την εμφάνιση του Χριστιανισμού στο Χριστό, αφού τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά του "λαγού", δηλαδή η ανόρθωση του ΚΑ (μέσω του σχήματος της ορθής στάσης του λαγού), της νέας ζωής και της επαναγέννησης του Όσιρι, ίσχυαν και στη Χριστιανική παράδοση, ειδικότερα για την περίοδο του Πάσχα.

Την εισδοχή του λαγού στο χριστιανικό συμβολισμό, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς αρχικά στο χώρο των Κοπτών Χριστιανών (κατά το 450), αργότερα στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου και τέλος στη ρομαντική χριστιανική Τέχνη. Με τον εκχριστιανισμό της Ευρώπης, όπου ένα σπουδαίο ρόλο έπαιξαν οι μοναχοί από την Αίγυπτο, αυτή η μυθολογική εισδοχή του λαγού στο χριστιανικό συμβολισμό, βρίσκει μια πλατειά εφαρμογή. Έτσι συναντάμε συχνά το λαγό στις αψίδες των ρομαντικών εκκλησιών. Μάλιστα στην Ελβετία, στο μοναστήρι του Muothal, είναι απεικονισμένη μια Τριαδικότητα από κεφάλια λαγών.

Σε πολλούς λαούς, ο λαγός ήταν ένα Σεληνιακό ζώο, όπως για παράδειγμα στους Κινέζους, στους Αζτέκους και σε άλλους ινδιάνους. Το λαγοπόδαρο θεωρείται σημαντικό φυλαχτό, ιδιαίτερα στους νέγρους της νότια Αμερικής, οι οποίοι μάλιστα πιστεύουν πως αυτό το φυλαχτό είναι πιο αποτελεσματικό εάν ο λαγός πιάστηκε μέσα σε νεκροταφείο με πανσέληνο.

Τα σημάδια που φαίνονται πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης, ονομάζονται στο Θιβέτ, στην Κίνα, στην Κεϋλάνη, στην Αφρική και στη βόρεια Αμερική "τα ίχνη του λαγού". Ο λαγός αντιπροσωπεύει τη ζωική ενσάρκωση του ήρωα. Αυτή η ενσάρκωση του λαγού αντιστοιχεί περίπου στο χριστιανικό συμβολισμό του Χριστού σαν ήρωα, που είναι ο Αμνός που προορίζεται για σφαγή.

Το Πασχαλινό λαγουδάκι περιέχει έναν συμβολισμό που είναι κοντά στις ιδέες αυτές και το Πάσχα ήταν αρχικά μια σεληνιακή γιορτή, που σχετιζόταν με την ανάσταση του σεληνιακού ήρωα, πολύ πριν εμφανιστεί ο Χριστιανισμός.

Τη σύνδεση του Ονούφριου ( <  Όσιρις < λαγός) με το αυγό, την βρίσκουμε στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Στην ανατολική εκκλησία, ο Άγιος Ονούφριος γίνεται ο προστάτης της αγοράς των αυγών. Στη νότια Κρήτη, στην Αγία Τριάδα, υπάρχει ένα μικρό παρεκκλήσι, αφιερωμένο στον Άγιο Ονούφριο, που χτίστηκε τον 14ο αιώνα από τις πέτρες ενός παλιότερου παρεκκλησιού του 8ου αιώνα. Σε μια απ' αυτές τις πέτρες που είναι εντοιχισμένη πλάι στην είσοδο, απεικονίζονται τα δύο μισά ενός αυγού. Λέγεται μάλιστα, ότι το άγγιγμα αυτών των μισών του αυγού, φέρνει τύχη και καρπούς.

Έτσι λοιπόν, έπειτα από αυτήν τη μικρή ιστορική αναδρομή, προκύπτει ότι το αυγό είναι αρχαίο σύμβολο αναγέννησης, ο λαγός που "φέρνει" αυτή την αναγέννηση είναι το σύμβολο του ήρωα που σε συσχετισμό με τις σεληνιακές του αναφορές παίρνει τον ρόλο του "μάρτυρα".

Ο αμνός από την άλλη, το "αρνίον το εσφαγμένον", ο "αμνός του Θεού", ή κατά άλλους ο "αγνός" ή Κριός, έχει επίσης βαθύτατες ρίζες.

Ο θρίαμβος του Ηλίου γίνεται κάθε χρόνο στο Ουράνιο σημείο του Αμνού, το ζώδιο του Κριού, στο οποίο λαμβάνει χώρα η Εαρινή Ισημερία. Οι Τρώες θυσιάζανε την Εαρινή Ισημερία ένα λευκό Αμνό στα μυστήρια του Άττη. Η εορτή αυτή στις 25 Μαρτίου, εορτή χαράς, συμβολίζει την κυριαρχία του Ηλίου Άττη στις μεγάλες νύχτες του χειμώνα. Οι Φρύγες ονομάζουν το βιβλίο της μύησης στα Μυστήρια του Αμνού Αποκάλυψη και αυτό, σύμφωνα με τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, διότι τότε ο Ήλιος διέρχεται την γραμμή που τον χωρίζει από τα δικά μας κλίματα και επιμηκύνει την διάρκεια της ημέρας στο ημισφαίριό μας, όταν ο Βασιλιάς Ήλιος περνάει κάτω από την επιρροή του Κριού-Αμνού.

πηγές:
Πάρε-Δώσε
Αυτόθι 3 - Γερ. Στουραΐτης - Ο Μύθος της Ωραίας Ελένης - Εκδόσεις Βιβλιοθήκη του Ρόδου
Ελληνική Θρησκεία